CEBAXCUR'DAN BIR PORTRE HACI ENWERI BAYNON?
CEBAXCUR'DAN BIR PORTRE HACI ENWERI BAYNON?
Haci Enweri Baynon aslen Cebaxcur'un Guevdere mintiqasinin Vinyerin "Disbudak" köyündendir. Annesi Sex Said hareketinin önder kadrolarindan Sex Serif'in kiz kardesidir. Sex Said hareketinin bu aktif ve partizan savascisini anlatmadan önce Guewdere mintiqasindan biraz bahsetmek istiyorum. Cebaxcur vilayet olmadan evvel tüm köyleri Palu ilcesine bagli olan bu asiret,3 mintiqaya kendi icinde ayrilir. Mintiqanin baslangic siniri halk arasinda "Tirba Xec" denilen alandan baslayip,qilic ware denilen enson Palu mintiqasinda biter. Guewdere'nin 9,10 köyü 1936 yilinda Cebaxcur vilayet olduktan sonra, idari yapilanma geregi Palu'dan alinarak Cebaxcura baglanir. Cebaxcura bagli olan bu köylerde'ki 1936 yili ve öncesi insanlarin kimliklerinde dogum yeri halen Palu yazilmaktadir.Guewdere asiretinin yerlesim yeri"Cografya" kendi arasinda 3 mintiqaya ayrilir. Dakun,Haciyun ve Parsi mintiqasi diye adlandirilan bu alanda yaklasik,20 köy ve bircok mezradan olusur.
Vinyerin köyü suanda Cebaxcur mintiqasi hududunda, Guewdere'ye bagli köyüdür. Bu mintiqayi anlatmamdaki amac Sex Said hareketi olsun,yakin dönemde son 30 yillik ulusal mücadelenin de büyük ölcüde yükünü ceken bir alandir. Gerilla birlikleri bu alana kendi arasinda "Waletparez" mintiqasi diye adlandirir. Yine Sex Said hareketinde bircok partizan savscisi bu alandan cikmistir. Tarihe gecen bazi sahsiyetlerden isim verecek olursak Miyalanli Far Sem'den tutun,Enweri Baynon,Sahin El Cindun'dan tutun, Mirili Yib mehun,Xeylanli Sel Erebun,Hor köyünde yakilan ve halende xarabesi "Tirb" olan Ardürekli Malle heyd "Koc soyadi" bircok kahramani saymakla bitmez. Son dönemdeki mücadele'de cebaxcur mintiqasinda gerillaya yogun katilimlar yine bu mintiqadan katilmistir.
Yine bu cografya'dan Kurdistan tarihine damgasini vuran ama fazla yazilmayan Xeylanli Sare Erebun,bu kadin askerler kocasindan dolayi Sex Said hareketinde yakaliyorlar. Bu kadin askerlerin hakaret ve baskilarina reaksiyon göstererek Palu yakinlarinda büyük bir ucurumdan Murad nehrine atlayarak intihar eder. Yine hareketin kahramanlarindan Yib Mehun'nun cefakar,vefakar esi olan Gore,kocasinin sehadettinden sonra,cocuklarina babalarinin o kahramanlik duygularini enjekte ederek büyütmüstür. Guewdere'de övgüyle bahs edilen ve sözü gecen bir kadindir. Yine harekete katilan,Elazig'da kocasi sehit düsen Zogpali Seyla "Kaya" ,cevrede yine sözü gecen ve civar köylerden isminden övgüyle bahsedilen bir kadindir.Hareket sonrasi'da "Duel,dual" köyünün sahibi "Gule suesun" cemaat ve toplantilarin bas misafiridir. Bu kadinlarida yad etmeden gecmek istemedim.
Haci Enwer iste bu cografya'dan cikmitir. 1925 yilinda Sex Said hareketi baslayinca cocuk yasta mücadele icinde kendini bulur. Dayilari Sex Serif ve Sex Hüsen'nin Xarpet cephesi Kumandaligi hattinin engenc savascisidir. Hareketinin dagilmasi ve Cebaxcura dogru geri cekilmesi sürecinde de Gazik,Mendo ve Kiran catismalarinda da Türk askerlerinin korkulu rüyasi olmustur. Dayisi sonradan da kayinbabasi olan Sex Hüsen'nin Suriye Kurdistani'na "bin xet" yapilan uzun yürüyüs'ün icindede yer alir. Dr.Sirac Bilgin'nin yazilarinda Haci Enwer Baynon'nun ve babasinin Erqeni'dek o uzun yürüyüsünde türk ordusu kendilerine pusu kurmus bekliyordu. Tüm hakim tepeler tutulmus,mitaryalözler kurulmus,direniscileri sikistiriyorlardi. Iste Enweri Baynon ve Abdulhamid Efendi direkt mitralyözlere yönelerek,ya ölecek,ya da sussturacaklardi bu yuvalari. Yuvadaki askerler,delice saldiran bu iki cilgin genc 'ten korkan askerler kisa sürede yerlerini terk ederek ortadan kaybolurlar.
Haci Enwer uzun yürüyüs'teki o mesaketli serüven'le bin xete gider 1926-1928 yillari arasinda orada kalir. Cikan af kanunuyla ülkeye döner. Zaten cok genc yasta,13,14 yaslarindadir. Sex Said hareketinin o uzun sesizliginden sonra Haci Enwer kendi köyünde cok sade ve mütevazi bir yasama devam eder. Ailesinden edinmis oldugu,din egitiminden dolayi 1950'li yillarin sonrasinda büyük dayisi'nin oglu ayni zamanda enistesi araciligiyla zamanin Cebaxcur müftüsü Abdullah Tutal'in yardimiyla kendi köyünde emekli oluncaya kadar kadrolu imamlik yapar.Cevre köyler olsun kendi köyü olsun bircok husumetleri Haci Enwerin araciligiyla uzlastirilirdi. Benim Haci Enwer olsun,Abdulhamit ile ilgili bir tesbitimi sizinle paylasmak istiyorum. Bu iki sahista ekonomik acidan varlikli,ilmi acidan fazla donanimli degilerdi belki, ama sunu bilmenizi isterimki bu iki sahsin savasci kisiligi,Türk askerlerine kök söktürmelerini bilen cefakar ve vefakar halkimiz bu insanlara karsi sürekli bir minnet duygusu,psikolojisi icindeydiler. Demekki ulusu ve halki icin sikilan kursun ve cekilen aci ve sürgün dolu o yasam unutulmamistir. Unutulmadigi icin bugün bu insanlari yazdigimi bilmenizi isterim.
Haci Enwer ile ilgili yasanan bir aniyi anlatmak istiyorum. Haci Enwer 1991 yillinda vefat etmeden evvel uzun süre yatalak bir hastalik süreci yasamistir. Bölgede komuta düzeyinde görev yapan banada yakin Cebaxcurlu bir komutan Haci Enwer ile ilgili aktarimlari söyleydi? Haci Enwer'in evine gittigimizde bizi silahli görünce göz yasi dökerdi. En güven duydugumuz bir aileydi. Yanliz cocuklarindan bazilari ,bizim gibi düsünmedikleri icin ailede gelenek olan "KDP" yi savunuyorlardi. O dönemlerde PKK ile KDP arasindaki catismalarin etkisi,savasin yogunlugundan kaynaklanan psikolojimizi ,olumsuz etkilemekteydi. Tartismalar hareretli devam ederken,Haci Enwer bir ara yataktan hafif dogrularak,ogluna sunu söyledi. Oglum bizim kurtulusumuz namlu'nun ucundadir. KDP güneyde savasiyor,gelip kuzeyde savasmiyor. Mutlaka Kuzeyde savasan birinin olmasi gerekir. Iste bu genclerin önünde iyi bir istikbal vardi,hepsini tepip halki icin mücadele ediyorlar bunlara sahip cikmak gerekir. ?
Tabi bu sohbetlerimiz bittiginde artik Haci Enwer'i Baynon'dan ayrilirken tüm arkadaslar elini öperek ayrildik. Kendisine bizden bir isteginin olup,olmadigini sorduk. Bizden bir mermi istedi. O mermiyi yastigini altina koyup,esi ve cocuklarina su vasiyete bulundu. Ben ölürsem bu mermi'yi benim kefenim'in icine koyup,defin edin. Haci Enwer bize savas tecrübelerini anlatirken,bazi telkinlerde de bulundu. Özellikle isbirlikci ve hainlere karsi cok dikkatli olun. Bak oglum dedi? Kürdler bugüne kadar tüm yenilgilerini ic ihanetten aldilar desem yanilmayin. Haci Enwer'den ayrildiktan cok kisa bir süre sonra vefat etti.
Haci Enwer'in tüm cocuklari aileden gelen bir gelenek hepsi ulusal bilincle yetisttiler. Son 25 yillik mücadelede de kücük oglu Hadi "Aliser",bölgede cok sevilip ve sehit edilen bir gerillanin adini kendine takip, gerilla saflarina katilir. Mücadele arkadaslari onun icin bölgeyi ve cevreyi iyi taniyan,mücadeleci ve fedakar bir gerillaydi,diyiyorlardi. 1995 yilinda Cebaxcur'un "Hesar" ormanlari,Metan ve asagiköy arasinda askerlerin actiklari top atesiyle sehadete ulasir. Aliser'in sehit edildigi yer ile, babasinin dayisi Sex Serif Efendi'nin ihbar edilip, yakalandigi yer yayan 15,20 dakikalik birbirine yakin bir mintiqadir. Enweri Baynun olsun oglu Aliser ruhlari sad olsun,saygilarimla
Orhan Zuexpayij
Haci Enweri Baynon aslen Cebaxcur'un Guevdere mintiqasinin Vinyerin "Disbudak" köyündendir. Annesi Sex Said hareketinin önder kadrolarindan Sex Serif'in kiz kardesidir. Sex Said hareketinin bu aktif ve partizan savascisini anlatmadan önce Guewdere mintiqasindan biraz bahsetmek istiyorum. Cebaxcur vilayet olmadan evvel tüm köyleri Palu ilcesine bagli olan bu asiret,3 mintiqaya kendi icinde ayrilir. Mintiqanin baslangic siniri halk arasinda "Tirba Xec" denilen alandan baslayip,qilic ware denilen enson Palu mintiqasinda biter. Guewdere'nin 9,10 köyü 1936 yilinda Cebaxcur vilayet olduktan sonra, idari yapilanma geregi Palu'dan alinarak Cebaxcura baglanir. Cebaxcura bagli olan bu köylerde'ki 1936 yili ve öncesi insanlarin kimliklerinde dogum yeri halen Palu yazilmaktadir.Guewdere asiretinin yerlesim yeri"Cografya" kendi arasinda 3 mintiqaya ayrilir. Dakun,Haciyun ve Parsi mintiqasi diye adlandirilan bu alanda yaklasik,20 köy ve bircok mezradan olusur.
Vinyerin köyü suanda Cebaxcur mintiqasi hududunda, Guewdere'ye bagli köyüdür. Bu mintiqayi anlatmamdaki amac Sex Said hareketi olsun,yakin dönemde son 30 yillik ulusal mücadelenin de büyük ölcüde yükünü ceken bir alandir. Gerilla birlikleri bu alana kendi arasinda "Waletparez" mintiqasi diye adlandirir. Yine Sex Said hareketinde bircok partizan savscisi bu alandan cikmistir. Tarihe gecen bazi sahsiyetlerden isim verecek olursak Miyalanli Far Sem'den tutun,Enweri Baynon,Sahin El Cindun'dan tutun, Mirili Yib mehun,Xeylanli Sel Erebun,Hor köyünde yakilan ve halende xarabesi "Tirb" olan Ardürekli Malle heyd "Koc soyadi" bircok kahramani saymakla bitmez. Son dönemdeki mücadele'de cebaxcur mintiqasinda gerillaya yogun katilimlar yine bu mintiqadan katilmistir.
Yine bu cografya'dan Kurdistan tarihine damgasini vuran ama fazla yazilmayan Xeylanli Sare Erebun,bu kadin askerler kocasindan dolayi Sex Said hareketinde yakaliyorlar. Bu kadin askerlerin hakaret ve baskilarina reaksiyon göstererek Palu yakinlarinda büyük bir ucurumdan Murad nehrine atlayarak intihar eder. Yine hareketin kahramanlarindan Yib Mehun'nun cefakar,vefakar esi olan Gore,kocasinin sehadettinden sonra,cocuklarina babalarinin o kahramanlik duygularini enjekte ederek büyütmüstür. Guewdere'de övgüyle bahs edilen ve sözü gecen bir kadindir. Yine harekete katilan,Elazig'da kocasi sehit düsen Zogpali Seyla "Kaya" ,cevrede yine sözü gecen ve civar köylerden isminden övgüyle bahsedilen bir kadindir.Hareket sonrasi'da "Duel,dual" köyünün sahibi "Gule suesun" cemaat ve toplantilarin bas misafiridir. Bu kadinlarida yad etmeden gecmek istemedim.
Haci Enwer iste bu cografya'dan cikmitir. 1925 yilinda Sex Said hareketi baslayinca cocuk yasta mücadele icinde kendini bulur. Dayilari Sex Serif ve Sex Hüsen'nin Xarpet cephesi Kumandaligi hattinin engenc savascisidir. Hareketinin dagilmasi ve Cebaxcura dogru geri cekilmesi sürecinde de Gazik,Mendo ve Kiran catismalarinda da Türk askerlerinin korkulu rüyasi olmustur. Dayisi sonradan da kayinbabasi olan Sex Hüsen'nin Suriye Kurdistani'na "bin xet" yapilan uzun yürüyüs'ün icindede yer alir. Dr.Sirac Bilgin'nin yazilarinda Haci Enwer Baynon'nun ve babasinin Erqeni'dek o uzun yürüyüsünde türk ordusu kendilerine pusu kurmus bekliyordu. Tüm hakim tepeler tutulmus,mitaryalözler kurulmus,direniscileri sikistiriyorlardi. Iste Enweri Baynon ve Abdulhamid Efendi direkt mitralyözlere yönelerek,ya ölecek,ya da sussturacaklardi bu yuvalari. Yuvadaki askerler,delice saldiran bu iki cilgin genc 'ten korkan askerler kisa sürede yerlerini terk ederek ortadan kaybolurlar.
Haci Enwer uzun yürüyüs'teki o mesaketli serüven'le bin xete gider 1926-1928 yillari arasinda orada kalir. Cikan af kanunuyla ülkeye döner. Zaten cok genc yasta,13,14 yaslarindadir. Sex Said hareketinin o uzun sesizliginden sonra Haci Enwer kendi köyünde cok sade ve mütevazi bir yasama devam eder. Ailesinden edinmis oldugu,din egitiminden dolayi 1950'li yillarin sonrasinda büyük dayisi'nin oglu ayni zamanda enistesi araciligiyla zamanin Cebaxcur müftüsü Abdullah Tutal'in yardimiyla kendi köyünde emekli oluncaya kadar kadrolu imamlik yapar.Cevre köyler olsun kendi köyü olsun bircok husumetleri Haci Enwerin araciligiyla uzlastirilirdi. Benim Haci Enwer olsun,Abdulhamit ile ilgili bir tesbitimi sizinle paylasmak istiyorum. Bu iki sahista ekonomik acidan varlikli,ilmi acidan fazla donanimli degilerdi belki, ama sunu bilmenizi isterimki bu iki sahsin savasci kisiligi,Türk askerlerine kök söktürmelerini bilen cefakar ve vefakar halkimiz bu insanlara karsi sürekli bir minnet duygusu,psikolojisi icindeydiler. Demekki ulusu ve halki icin sikilan kursun ve cekilen aci ve sürgün dolu o yasam unutulmamistir. Unutulmadigi icin bugün bu insanlari yazdigimi bilmenizi isterim.
Haci Enwer ile ilgili yasanan bir aniyi anlatmak istiyorum. Haci Enwer 1991 yillinda vefat etmeden evvel uzun süre yatalak bir hastalik süreci yasamistir. Bölgede komuta düzeyinde görev yapan banada yakin Cebaxcurlu bir komutan Haci Enwer ile ilgili aktarimlari söyleydi? Haci Enwer'in evine gittigimizde bizi silahli görünce göz yasi dökerdi. En güven duydugumuz bir aileydi. Yanliz cocuklarindan bazilari ,bizim gibi düsünmedikleri icin ailede gelenek olan "KDP" yi savunuyorlardi. O dönemlerde PKK ile KDP arasindaki catismalarin etkisi,savasin yogunlugundan kaynaklanan psikolojimizi ,olumsuz etkilemekteydi. Tartismalar hareretli devam ederken,Haci Enwer bir ara yataktan hafif dogrularak,ogluna sunu söyledi. Oglum bizim kurtulusumuz namlu'nun ucundadir. KDP güneyde savasiyor,gelip kuzeyde savasmiyor. Mutlaka Kuzeyde savasan birinin olmasi gerekir. Iste bu genclerin önünde iyi bir istikbal vardi,hepsini tepip halki icin mücadele ediyorlar bunlara sahip cikmak gerekir. ?
Tabi bu sohbetlerimiz bittiginde artik Haci Enwer'i Baynon'dan ayrilirken tüm arkadaslar elini öperek ayrildik. Kendisine bizden bir isteginin olup,olmadigini sorduk. Bizden bir mermi istedi. O mermiyi yastigini altina koyup,esi ve cocuklarina su vasiyete bulundu. Ben ölürsem bu mermi'yi benim kefenim'in icine koyup,defin edin. Haci Enwer bize savas tecrübelerini anlatirken,bazi telkinlerde de bulundu. Özellikle isbirlikci ve hainlere karsi cok dikkatli olun. Bak oglum dedi? Kürdler bugüne kadar tüm yenilgilerini ic ihanetten aldilar desem yanilmayin. Haci Enwer'den ayrildiktan cok kisa bir süre sonra vefat etti.
Haci Enwer'in tüm cocuklari aileden gelen bir gelenek hepsi ulusal bilincle yetisttiler. Son 25 yillik mücadelede de kücük oglu Hadi "Aliser",bölgede cok sevilip ve sehit edilen bir gerillanin adini kendine takip, gerilla saflarina katilir. Mücadele arkadaslari onun icin bölgeyi ve cevreyi iyi taniyan,mücadeleci ve fedakar bir gerillaydi,diyiyorlardi. 1995 yilinda Cebaxcur'un "Hesar" ormanlari,Metan ve asagiköy arasinda askerlerin actiklari top atesiyle sehadete ulasir. Aliser'in sehit edildigi yer ile, babasinin dayisi Sex Serif Efendi'nin ihbar edilip, yakalandigi yer yayan 15,20 dakikalik birbirine yakin bir mintiqadir. Enweri Baynun olsun oglu Aliser ruhlari sad olsun,saygilarimla
Orhan Zuexpayij
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder