ESKÎ BÎNGÖL "ÇOLÎG" DEN BÎR FOTOĞRAF'IN ANATOMÎSÎ

                          


Bu fotoğraftaki görüntü, mevki olarak şuandaki Musyan mahallesi "Mehle Musyon" ile aşağı çarşi " çarşiye cer" ,düzağaç mahallesinin bulunduğu alanı kapsıyor.

 


                 ÇOLÎGDEN NOSTALJÎK BÎR FOTOĞRAF









- Musayan Mahallesi Çolig'de eskiden sık,sık halk tarafından kullanılan bir isimdir.
- Musyan mahallesi günümüzde Bahçelievler mahallesinin batısındaki yerleşim yerinin bittiği lokal
   bir bölgenin ismidir.
-Musyan mahallesi ismini 1940'lı yılların başında merhum dedem Faris ve kardeşi Haci Levent ilk gelip
  yerleştikleri mekan oldukları için ismini bu aileden esinlenerek almıştır.
- Musyan mahallesinin bitiminde bulunan çesmeye'de halk arasında "Çırre Musyun" diyiyorlar.
- Bu çesme çok iyi hatırlıyorum. 
- Dik ve derin bir uçurumda borularla getirilmiştir. 
- Bu borular çok paslı ve metaldi. 
- Suyun kaynağının nereden geldiği ve borularala nasıl ve ne zaman döşendigi hakkında bilgi sahibi değilim. 
- Tarihe olan ilgimde dolayı o dönemlerde çok merak etmiştim. 
- Suyun kaynağı çesmenin en tepesinde taşlarla çevrili bir alandan dönemın ermeni aileleri tarafından
   getirildiği  yönünde halk arasında yaygın bir görüşte vardı.
- Çırre Musyan'nın aktığı dik uçurumda çok farklı renkte toprak çeşitleri vardı.
- Halk bu toprağı genelde ,evler çatılı olmadığı için evin üzerine kullanılıyordu.
- Toprak demmek ki ! suya karşı geçirimsiz olduğu ,adetta beton işlevini görüyordu. 
- Musyan çeşmesi "Çırre Musyan" da 1983-84 yılında çevresi valilik tarafından restore edilerek, dönemin
  valisi Kurtuluş Şişmantürk adı verilmiştir. 
- Tıpkı Yado çeşmesi nasılki  ! Atatürk çeşmesi ismi takıldığı gibi, her iki çeşmede kısaca isimleri asimle   
   edilmek,yani halk tarafından bilinçli olarak unuturulmak istenmiştir. 
- Ama halk halen Kırdki/zazaki bu isimleri inadına inadına kullanıyor.
- Eski nesil yaşlılarımız bu çeşmelerin yeni isimlerini kesinlikle bilmiyorlar. 
- Yeni nesilin çoğuda buna direniyor.
- Ama türkçeleştirilmiş bu isimleri bölgedeki memurlar ve dışardan gelen insanlar tabeladaki yazılı olan
   isimlerden dolayı kullanıyorlar.


FOTOĞRAFTAKÎ EVLERÎN KÎME AÎT OLDUGU HAKKINDA BÎLDÎĞIM KADARIYLA AKTARMAK ÎSTÎYORUM ?

 

- Fotoğrafın başlangıcındaki iki katlı ev merhum dedem Musyanlı Faris'in evidir.
- Karşısındaki duvarla örülmüş bahçe ve görünmeyen ev " Dewa Minun"  Ortaköy'den Salih Bukebudraç'ın
  "kirvemiz" evidir.
- Dedemin evi ile üç adet ev silsilesi arasında yaya bir geçit " KUÇE"  vardır. 
- Bu evlerin ilki halk arasında " REM AŞIQUN" nun eviydi. Merhum Ramazan  amca çok sevilen ve 
   saygı duyulan bir şahsiyetti. 
- Çok iyi hem zurna,hemde "Zel" kaval çalardı.
- Hanımı Berxe, çocukları Şefik,Fehmi;Orhan cocuklugumuzun beraber geçttiği değerlerdi. 
- Mahallemizin bu insanlardan dolayı zengin bir dokusu vardı.
- REMO nun evinin hemen bitişiğindeki evde , akrabası sayılan SELIM "AŞIQUN" nun eviydi. 
- Selim'in de 3,4 çocuğu vardı. 
- En büyük oğlu CEVAT yaşça bize yakın arkadaşımızdı. 
- Son dönemlere kadar Çolig'de PTT'de çalışıyordu.
- Selim'in evinin bitişiğı ise SARICANLI Şerif  Kaya adlı yaşlı bir amcanın  eviydi. 
- Oğlu Nureddin çocukluk arkadaşımızdı. 
- Hafızam beni yanıltmiyorsa lakabı "PELE" Nuroydu.
- Bu üç ev silsilesine karşı yanı yolun diğer tarafında hafızamda kalan Abdulkadir Bucuka "Tırkayic" denilen
  yaşlı ve kısa boylu bir amcanın eviydi.
- Hanımı Türkan teyze eşine nazaran boylu poslu, halk arasında'da "TIRKE El ARIF" diyiyorduk. 
- Îsmini babasına atfen söylüyorduk.
- Bu üç ev silsilesinden sonraki evler, yolun biraz iç tarafında Hacı AGA marangoz ve manifaturacılık
 yapıyordu onun eviydi. 
- Hemen bitişiginde de , yaşlı bir amcamız vardı ÇÎRÎS'li uzun boylu bir çınar ağacı gibi
  sohbeti hoş nuktedan bir şahsiyet olan halk arasındakı ismi "XEL MEH XUN" oturuyorlardır.
- Anne cadde üzerinde üç ev silsilesi ile Çatılı ev arasında küçük bir meydan vardı. Çatılı ev'de Hacı 
  Ağa'nın eviydi. 
- Bitişiğindeki ev ise Metan'lı "KERÎM HEYDUN " un eviydi. Kerim amca'da beraber Belediye'de
  çalıştık. 
- Oğlu bizden birkaç yaş küçük, ismi EKREM'di.
- Hacı Ağa'nın çatılı evinin karşısında'da mahalle adına belediye tarafından o dönemlerde alt yapı olmadığı için
  umuma açık bir çeşme vardı. 
- Bu ceşme'de merhum Hacı Mehmed Bukebudraç'ın evinin önünde olduğu için, halk arasında bu
  ceşme'yede "ÇIRRE MEH REŞ" diyiyorlardı. 
- Sırtını dağın eteğine dayamış iki ev'de biri merhum EMÎN Bukebudraç, diğeride Ali Bukebudraç'ın eviydi.
- Ayrıca mahallede üç çeşme vardı.
- Bu çeşmelerden ortada olanına "ÇIRRE Hes El Şar" merhum Kelaxsili Hasan Bilek'in evinin önünde
   olduğu için ondan adını alıyordu. 
- En sondaki Çeşmede "ÇIRRE HACI CEMAL" bu çeşmede merhum Hacı Cemal'in evinin yanında olduğu 
   için bu isimle anılıyordu.


FOTOĞRAFTAKÎ AŞAĞICARŞI "ÇARŞÎYE CER" ÎLE ÎLGÎLÎ AKTARIMLARIM ?

 

- Çarşiye Cer  malumunuz Awe SAĞYER ortasından geçer.
- Fotoğraftaki manzara aşağı yukarı çarşının orta ,yani merkez çevresidir.
- Yamaçtaki bahçe kime ait olduğunu çıkaramadım. Bilen olursa yazarsa sevinirim.
- Bahce'nin sol tarafinda, patika yol izlerinin bulundugu nokta'da asma'dan bir köprü vardi.
- Bu köprüde 1950 li yılların ortalarında çocuk yaşta Cemal isminde dayım,ilkbaharın o azgın sularına
   kapılarak boğuldugu halen anlatılır.
- Bahçenin üst tarafındaki düz alanda biraz büyük görünen ağaçların yanında "MEZEL SEYDA" nın
   taşlardan örülmüş avlu gorünümünde mezarı vardı. 
- Seyda malumunuz Mehmet ve Sıddık Aydar'ların dedesidir.
- Fotoğrafta göründügü gibi düzağaç bölgesinde bir tek yapı bulamazsınız.
- Bölge tamamen meşe ağaçlarından oluşmaktadır.
- Fotoğraftaki manzara'da meşe açaçlarının kesilmiş halidir.
- Yamaçlardaki izler'de yayan patika yollardır.
- Bu yollar genelde çevre köylerden şehire alışveriş veya bürokratik işleri için AT,EŞEK,KATIR veya
  yayan olarak gelen insanların kullandıkları güzergahlardır.
- Bingöl deprem öncesi aşağı çarşı'da bildiğim kadarıyla 5,6 mahalleden oluşuyordu.

-    Bu mahallerin isimleri,

  1) Mehle Cuar "Yukarı mahalle" eski şehirin düzlüğünde bulunan bugünkü Bahçelievler mahallesi için
      kullanılan isimdir.
  2)  Mehle Êlun
  3)  Mehle Yehkıjun, Bu isim Dareheni bölgesinde hem bir aşiret,hemde bir bölge ismidir.
  4)  Mehle Mumedun, Bu isimde yine Dareheni'de Tawz mıntıkasında bir köyün ismidir.
  5) Mehle Wuever, Halk arasında karşı mahalle denilir.
  6) Mehle Ciyer, vadinin içinde  'Aşağı mahalle'
   
******************
-Çolig'in Çarşiye Cer mevkindeki ağırlıklı olarak gelip yerleşenlerin, çoğunluğu Dareheni/Genç kökenli 
  aillerden oluşmaktadır. 
- Dikkatinizi çektiyse mahallelerin isminden bazılarıda dareheniden gelen insanların kendi bölge ,aile veya
  köylerinin taktıkları isimleridir.
- Çoligdeki bildigim kadarıyla Dareheni mıntıkasından gelen bazı ailelerin soyadlarınıda hatırlatmak isterim.
- Örneğin,

 

Ayçicek,Ekinci,Aymaz, Yado nun ailesi Baysal,Kulxan ailesi ELBOGA,Molla Yakup ailesi Aytekin,Aydar'lar ailesi , Haci Züfer Atala "Yehkij", Musaoglu "ATAN" ailesi,


      
    Bu soyadlari çoğaltabiliriz. 

 

- Evet sonuç olarak yukarıdaki fotoğraftan esinlenerek biraz beyin jimnastiğide yaparak 1960'lı yılların sonu
  1970 lı yılların başına gittim. 
- O dönemle ilgili kısada olsa fotodaki Çoligi anlatmaya çalıştım, 
- Eksik,yanlış ve hafızamın beni yanıltığı bilgileri düzelten değerli arkadaşların,hemşerilerimin şimdiden
  vereceği zengin bilgiler için teşekkür ederim. 


                                                                 Orhan Zuexpayıc









-


1 yorum:

  1. hacı arif yılmaz dan bahsetmemişsiniz çocukları hacı melek,hacı mehmet,hacı kemal(bakan cevdet yılmaz'ın babası), şükrü hoca, yusuf hoca, ali hoca, arif hoca (hepsi rahmetli). belkide o bilmediğiniz bahçeli evde onlar oturuyordu. bir konuda sizi bilgilendirmek isterim zeki adsız'dan bahsederken bingöl özgürlük yolu hareketinin liderinin adını anmamanız dikkatimi çekti bir yazınızda atlamadan derinlemesine töb-der başkanı(1978-1979) yusuf yılmaz hakkında anlatım ve bilgi bekliyorum. yazmam derseniz eğer nedenini öğrenmek isterim...

    YanıtlaSil

@templatesyard