( Araştırma ve Înceleme )
ŞEYH SAÎD HAREKETÎNDEN BÎR PORTRE
(PALU'LU ŞEYH TAHÎR EFENDÎ)
KÜRD RU-SPÎ'SI ŞEYH TAHÎR AKAR
Şeyh Tahir Akar'ın yaşam hikayesinden bazı kesitler ?
- Şeyh Tahir Efendi'nin yaşam hikayesini daha evvel yazdığım için detaylara fazla girmeyecegim.
- Şuanda yaşadığı birkaç anekdot ve yeni ve ek bilgilerle ikinci defa tanıtmak istiyorum.
- Şeyh Ali Septi ailesinin seceresinde Şeyh Tahir Akar efendi babasının adı Şeyh Mahmut Feyzi Efendi'nin (1838-1895), dördüncü oğludur.
- Şeyh Tahir Efendi (1879-1970) yılları arasında yaşamıştır.
- Ailesi eşi ve çocuklarından tutun torunlarına kadar secerede çok detaylı bilgiler vardır.
- Bu detaylara girmeyeceğim.
- Şeyh Tahir Akar üç evlilik yapmış olup, bu evliliklerinde 4 erkek sekiz kız çocuğu vardır.
- Şeyh Tahir'in çocuk ve torunları diyebilirim ki çoğu Kürd sorununda ıdeoljık- politik kimlige sahiptir.
- Şeyh Tahir'in ailesinde Kürd (siyasi) kamuoyunca tanındığı için sadece iki ismi size tanıtmak istiyorum.
1-) Şeyh Tahirin torunu ve Şeyh Fahreddinin oğlu Muhammet Tahir Akar şuanda Diyarbakır AKP Îl Başkanlığı yapmakta olup, meslegi avukatır.
- Ayrıca TRT 6'te Kırdki (zazaki) proğramlarda geçmişte medatörlük yapmıştır.
2) Rabia Ekinci Şeyh Tahir Efendinin kızı olup, Liceli avukat Tahsin Ekinci'nin eşidir.
- Tahsin Ekinci Kontrgerilla tarafından 1990 konseptinde (Çiller ,Güreş ve
Ağar) şehid edilen Liceli avukat Yusuf Ekinci ve Kürd siyasetçi eski TÎP
Diyarbakır Milletvekilli Dr.Tarık Ziya Ekinci'nin kardeşidir.
********************
- Şeyh Tahir hakkında kısa bir iki not yazmak gerekirse, 1925 hareketine katılan direnişçi
komutanlarındandır.
- Yine Osmanlı-Rus savaşına katılmış Solhan/Şeref meydanında milis yüzbaşısi olarak Darehenili Îsmail
Göker'in Milis Alay komutanı emrinde görev yapmıştır.
- Ayrıca Îsmail Göker ile Şeyh Tahir aynı zamanda bacanaktırlar.
- Şeyh Tahir'in ikinci eşi Küpar ağalarından Emine hanımdır.
- Şeyh Tahir Efendi: Alim ve fakih bir zattır.
- Genelde bir at üzerine kitaplarını yükler ve köy köy gezerek fıkhî meseleleri halleder, seyyar kadılık
yapardı.
- Siyasi meseleleri iyi takip ederdi. Kıyamda Genç, Lice ve Hanî cephe komutanlığını yürütmüştür.
- Şeyh ailesi Trakya ya sürgün edildiğinde Şeyh Tahir Efendi’nin kahvehanede akşam haberleri dinlendikten
sonra millete siyasi yorumlar yaparak gündemi değerlendirdiği söylenmektedir.
- Şeyh Efendi’nin tüm bu özelliklerinin yanında beste yapma özelliği de vardı.
- Melayê Cezeri’nin birçok şiirini bestelemiştir.
- Kürd aydını ve Şeyh Said'in katibi Liceli Fehmi Bilal Şeyh Tahir için zeka
şaşkını,küçük kardeşi Şeyh
- Mehdi Aygören içinde zeka taşkını tesbitinde bulunmuştur.
- Şeyh Tahir Trakya'da sürgündeyken pozitif bilime çok önem verdiği için , 1940'lı yıllarda alkol kullanan
Alevi kökenli bir Matematik öğretmenini kendi evine davet ederek Matematik dersi aldığını,
Şeyh Tahir bu öğretmene bazen ihtiyaci halinde alkol aldığını,neden alkol aldığını söyleyenlere ben ondan
ilim ögreniyorum,cevabını veriyordu.
Oğlu Fahrettin Akar'ın Malmısanıj'la yapttığı röportajdan aktarmaktadır.
***********
Şeyh Tahir'in sürgünde yaşadığı bir anekdot, Bu anekdotu kadim aile dostumuz Hüseyin Çelik'e atfen aktarıyorum.
- Şeyh Tahir ve ailesi 1933 yılında Elazığ/Palu-Hoşmat köyünde meskun olduğu dönemlerde Xarpet Valisi
Cemal Bardakçı döneminde Trakya'ya sürgüne gönderilir.
- Sürgündeyken memleketen bir Kürd yurtseveri onu ziyarete gider.
- Şeyh Tahir ile misafiri birgün çarşıya çıkarlar. Mahallenin çocukları o dönemde yaklaşık 65,70 yaşlarında
olan Şeyh Tahir'in peşine takılırlar.
- Şeyh Tahir çocukları çok sever ve onların sevinmesi için bazen onlara şeker ve bisküvit vererek sevindirir.
- Tabi çocuklar demekki ! büyüklerinden ve çevreden almış oldukları bilgi veya tembihlerle Şeyh Tahir'in
arkasında koro şeklinde bağırararak Kürd....Tahir , Kürd Tahir diye tempo tutarark arkasına takılırlar.
- Tabi çocukların bu hareketlerinden Kürd yurtseveri olan misafir çok darılır, çocuklara şiddet uygulamak
ister.
- Şeyh Tahir misafirine müdahale eder aman... aman... cocuklara sakın birşey söyleme, ben onları çok
seviyorum.
- Onlar zaten benim hakkımda kötü ve yanlış birşey söylemiyorlar ki ? Doğru söylüyorlar ben Kürd Tahir'im.
- Şeyh Tahir misafirine dönereek ya ... bana Kürd değilde , Türk Tahir deselerdi ben ne yapardım ?
**************
- 1957 yılında Abdul-Melik-Fırat Demokrat Partiden Milletvekilli olur.
- Şeyh Tahir'de o dönemlerde ağırlıklı Bingöl,Elazig ve Diyarbakır üçgenleri içinde yer alan bölgeleri adetta
bir Kadı görevi yaparak toplumsal olayları çözen bir konumdaydı.
- Bunun yanında Toplumun ulusal,dini konularda bilinçlenmesi üzerinde büyük bir etkisi hala
konuşulur,durulur.
- Kısaca bir iki numune vermek gerekirse, sohbetlerine yakinen tanık olduğum dönemin Bingöl Belediye reisi
Selhaddin Kaya'ya atfen Şeyh Tahir'le ilgili hafızamda kalan bilgileri sizinle paylaşayım.
- Köyde ilkokulu bitirdikten sonra Lise ve yüksek öğrenim görmek istiyordum.
- Merhum babam o dönemlerde muhafazakar ve çıkar ve menfaatleri peşine düşen bazı şeyh,beylerin
çevredeki propagandalarından dolayı sistemin okularına halk arasında (Mektep Kemal )Atatürkün okulu'na
beni göndermek istemiyordu.
- Annem ise ısrarlıydı çünkü onun kız kardeşi o dönemde Diyarbakırdaki çocuklarını okula gönderiyordu. -
- Babamın talebi ise beni medreseye gönderip, melle (seyda) olmamı istiyordu.
- Özellikle'de o dönemde bölgede meşhur olan SÎÎRT/Tillo medresesine gitmemi istiyordu.
- Çok iyi hatırlıyorum, Şeyh Tahir Miyalandaki evimize misafirlige gelmişti.
- Annem benim okul durumumu Şeyh Tahir efendiye aktardı.
- Ve babamın ikna edilmesi için düşünce ve yardımlarını istedi.
- Şeyh Tahir Efendi babama dönerek ? M.Ali şuanda bölgemizde cok sayıda FEQÎ, Melle ve Seydalar
vardır.
- Halen bölgemizde birçok medresede bu konuda Feqi yetiştiriyolar.
- Bizim Kürdlerin yanlız Lise,Üniversitede okuyan insanları azdır.
- Bizim bu okulara gönderecek insanlara ihtiyacımız vardır.
- Bizim geleceğimiz,bizim bilinçlenmemiz,dünyayı tanımamız,siyaset ve diplomasi yapmamız ve dünya
milletleri içinde yer almamız için Üniversiteye giden dünya'ya açılan,dünya'yı okuyabilen insanlara ihtiyacimiz
vardır,der.
- Ve babamı böylece okula gitmem yönüde ikna eder.
- Selhaddin Kaya'nın Üniversiteye gitmesini Şeyh Tahir Efendi sağlar.
- Malumunuz Selhaddin Kaya Çolig'de o dönemlerde Üniversiteye giden sayılı kişlerden biridir.
- Bürokraside çalışmıs,diplomasi konusunda uzman olduğu gibi, Kürd siyasetinde Çolig'in yetiştirdigi
degerli ve saygın bir şahsiyettir.
**********
- 1957 yılında Abdulmelik-Fırat Demokrat partiden milletvekilli olur.
- Birgün amcası Şeyh Tahir'e bir teklif götürür ve derki ?
amca sen bir kadı gibi köy,köy geziyorsun.
- Kürd toplumunu dini ve ulusal konularda bilinçlendiriyorsun, ağırlıklı olarakta Çolig coğrafyasında
bulunuyorsun gel seni Çolig Müftülüğünde VAAZ kadrosu var senin tayinini oraya yapayım.
- Hem ekonomik olarak rahat edersin, hemde görevin icabı daha rahat ve çekinmeden işini kolaylıkla yaparsın.
- Şeyh Tahir efendi bu öneriyi kabul eder.
- O dönemde Çolig milletvekilli olan Şadilli asiretine mensup, DEP/Okçiyan köyünden olan Mustafa Nuri
Okçuoğlu ile Dersim kökenli olan eski Çolig mebusu Feridun Fikri Düşünsel ile beraber Çolige ziyarete
gelirler.
- Bu iki milletvekili hem dost hemde hukukçu kimligi olan şahsiyetlerdir.
-Nuri Okçuoğlu Mustafa sonradan yargıtay üyeliğine kadar çıkmış,Îsmet Înönüye yakın çizgisi olan biriydi.
- Sanırım Kürd siyasetçi Avukat A.Zeki Okçuoğlununda yakın akrabasıdır.
- Bu iki eski mebus Çolig'in o dönem müftüsü olan merhum Abdullah TUTAL'ın misafiri olurlar.
- Merhum müftü efendiyi Çolig halkı kullandıgı ( Kurre Kerre) kelimesiyle çok iyi tanırlar.
- Malumunuz Abdullah Tutal'da M.Nuri Okçuoglu gibi Şadilli aşiretine mensuptur.
- Şeyh Tahir Efendi duyar müftü efendinin Ankara'dan gelen iki bilinen misafiri gelmiştir.
- Müftülükte o dönem görevli olan Seyda,Melle Said Başbaydar'da o dönem adetta Şeyh Tahir'in postası
gibi sürekli beraberdir.
- Melle Said aslen Sancak/mezracik köyünden olup, Bekiran aşiretine mensuptur.
- Mezracık köyünde aynı zamanda Şadilli aşiretine mensup ailelerde vardır.
- Şeyh Tahir Molla Saide derki ! çantamı al beraber müftünün evine gidelim,der.
Şimdi bu olayı Molla Said Başbaydara atfen aktarmak istiyorum.
- Müftünün aşağı çarşıdaki evine gittik.
- Müftünün kapısını çaldık.
- Müftü davetsiz misafir olarak ikimizi görünce bizi içeriye buyur etti.
- Îçeri girdiğimizde Îsmet Inönü ve Atatürk'ün iki yakın dostu bu zatlar oturuyorlardi.
- Müftü'de bizimle beraber Şeyh Tahir'in yanında düğmesin illikliyerek içeri girdi.
- Şeyh Tahir'in amiri olmasına rağmen, yaşı, ilmi bilgisi ve direnisci kimligi yanında Şeyh Ali Septi ailesi ve
Şehid Seyh Said Efendinin kardeşi olmasından dolayı Müftü Abdullah Tutal , Şeyh Tahire karşı çok
saygılıydı.
- Bu saygıdan dolayı olsa gerek iki Kemalist zat müftünün bu nezaket ve saygısından dolayı Şeyh Tahir
onların dikkatini çeker.
- Bu iki zat müftüye dönerek bu yaşlı zatı bize tanıştırırsan sevinirz,derler.
- Müftü efendi ! em eder..., küm... eder. Nasıl anlatmaya çalışmak için eveler geveler.
- Şeyh Tahir müftü efendinin zorlandığını görünce, şu çıkışı yapar.
- Derki ! Müftü efendi müsade edersen ben kendimi bu iki zat-ı muhteremlere taktim edeyim.
- Ve Şeyh Tahir efendi başlar ve derki ! gördügünüz bu yaşlı adam siz iki Kürd kökenli mebusun yıllarc
hizmetini ettiginiz ve onlar tarafından milletvekilli olarak taltif edildiginiz Înönü ve Atatürkün Kurdistandaki
baskı ve zülümlerine karsi çıkan Şeyh Said Efendi'nin kardeşidir.
- Şeyh Tahir'in bu sözleri adetta oda da şok etkisi yaratır.
- Müftü'nün yemek ziyafetinden sonra Şeyh Tahir ve Molla Said evden ayrılıp,çarşıda kahvehaneye giderler. - Şeyh Tahir , Molla Said'e (Kurdo) olarak hitap ederdi.
- Ve derki ! Kurdo bana bir beyaz kağıt ve kalem getirip, istifamı yaz.
- Bende efendi hayırdır ne oldu. Şeyh Tahir KURDO ben şimdi istifa etmesem bu iki zat beni Ankara'dan
jurnaliyerek yine görevden alırlar.
- O yüzden ben bu iki zata erkekligi bırakmadan,istifa edeceyim,dedi.
- Şeyh Tahir'in böylece daha bir yılı dolmadan VAAZ'lık hikayesi böylece sonlanır.
****************
****************
Son söz olarak ,
- Tarihe mal olmuş saygın bir aileden gelmenin ötesinde direnişçi ve ilmi derinligi olan Şeyh Tahir efendinin
yaşadığı bu anekdotları sizinle paylaştım.
- Bu yaşananlarda tarihi bilgilerin yanında, Kürd RU-SPÎ'si Şeyh Tahir gibi fazla bilinmeyen şahsiyetleri
azda olsa size anlatmak istedim.
- Bu bilgiler kaybolmadan ve ders çıkarılması gereken bilgilerdir.
- Kendi şahsi çıkarlarına esir olmadan, toplumun bilinçlenmesi için ömrünü harcayan Şeyh Tahir ve onun
sohbetlerine tanıklık yapan Seyda Melle Said Başbaydarı rahmetle anıyorum.
- Belki bu yazımda tartışma ve yorumlarada Şeyh Tahir Akar'ın tornu Muhammed Tahir Akar konu olabilir.
- Bu konuda da kısa bir açıklama yapayım.
- Malumunuz bundan 4,5 ay evvel 7 Haziran secimlerinde Şeyh Said ailesinin Hınıs,Piran ve Palu kollarını
kapsayan aile bireylerinin hakkında detaylı bilgiler aktardım.
- Kısaca kendisindende bahs etmiştim.
- Şeyh Tahir'in torunu Diyarbakıra seçim öncesi AKP tarafından getirilip, il başkanı yapılması tesaddüfü
değildir.
- Bu konu analiz edilmesi ve üzerinde durulması Kürd sosyolojisi için çok önemlidir.
- Muhammed Tahir Akar'ın hem Azadi Însiyatifi çevresinde görünmesi (yer alması),hem AKP'de ikbal
araması, düşündürücüdür.
- Sanırım inisiyatifin AKP'ye kanalize edemedigi,başaramadığı için il başkanlığı görevini hala yürütmektedir.
- Zaten Azadi inisiyatifin birazda ulusal/islami bir motifle ortaya çıktı.
- Inisiyatif içinde yer alan kadrolar Kurdistanda geçmişte farklı dini örgüt,çevre başta olmak üzere Kürd
siyasi hareketlerindende şahsiyetler vardı.
- AKP ve HDP'ye mesafeli duruşu ve çıkıslarıyla Kurdistanda toplantı ve geziler düzenlediler.
- Înisiyatif içindeki çekişmeler AKP ve HDP'ye kanalize etme dışında bağımsız bir çizgide nicel olarak, azda
olsa oluştu.
- Bu Înisiyatifin çıkışını,yaptıkları toplantı ve organizasyonlarla bazı guruplar basamak olarak kullanıp,
geçmişte yer almadıkları ve mesafeli durdukları siyasi oluşuma yamanarak milletvekilli olanlarda oldu.
- Bu konuda inisiyatifin içinde karşılıklı yazılan tartışma ve makalelerde bu yaşananları öğrendik.
Selam ve sagılarımla ,
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder