ÇOLÎG "BÎNGÖL" DE 1950 YILINDAKÎ SEÇÎM HATIRATLARI ÜZERÎNE ARŞÎVÎMDEKÎ BAZI NOTLARI SÎZÎNLE PAYLAŞIYORUM ?




(1)




Fotoğraftaki, sol baştaki Karerli Mehmed Efendi, ortadaki Hüseyin Doğan efendi Cem vakfı başkanı ( Izzettin Doğan) ın   babasıdır. 1950  yılında CHP,1965 yıllında AP Malatya Milletvekilliği yapmıştır. Sol taraftaki foto Bertal efendi Dr.Şivan (Said Kirmızıtoprakın) dedesidir.1938 Dersim hareketinde Türk askerlerince şehaddete ulaşmıştır. 

(2)



     
    1939,1943,1946 ve 1950 yılları arasında 4.dönem CHP Bingöl Milletvekilligi yapmış,Dersim               kökenli Atatürkün çok yakın arkadaşi ve koyu Türkçüdür.

                                 



- Mustafa Nuri Okçuoglu Karakoçan Okçiyan köyünden olup, şadilli aşiretine mensup 1950-
 CHP,1954-DP ve 1957 CHP den üc dönem milletvekilliği yapmıştır.
- Atatürk ve ismet Inönü'ye yakın bir kişi olmakla beraber hukukçu kimliğiyle yargıtay üyeligine
  kadar yükselmiştir. 














- M.Sait Göker 1954,1957 Demokrat Parti, 1977 Adalet partisinden 3.dönem Bingöl milletvekilliği
  yapmıştır.
- Darehenili Ismail Ağa'nin oğludur. 1925 Şeyh Said hareketinde aile tümüyle aktif hareketin içinde
  yer almıştır.
- Sait Göker'in basta şehadete ulaşan direnişçi ağabeyi Yusuf Ağa olmak üzere yakın akrabalarının
   çoğu şehadete ulaşmıştır.
- Yakma,yıkma ,zindan ve sürgünler yaşayan bir aileye mensuptur.







- Burhaneddin Bilgin ,ortadaki resim sağ taraftaki M.Selim Uzun, sol taraftaki resim Seyitxan
  Kurıj'dır.
- Burhaneddin Bilgin 1954 yılında CMP, 1983 tarihinde'de MDP milletvekilli adayı olup,seçilemedi.
- Burhaneddin Bilgin'de Dareheni Kelaxsi Şeyhlerinden olup, başta babası  Şeyh Hüsen olmak üzere
  amcası ,Kürd ru-spisi Şeyh Serif 1925 hareketinin öncü kadroları olarak şehadete ulaştılar.
- Aileden sürgün,şehadet,köy yakma,yıkma başta olmak üzere büyük bedeler ödemiştir.
- Kelaxsi köyü 1925 ten günümüze kadar 3,4 defa devlet tarafindan boşaltılıp,yakılmıştır.
- 1980 darbesinde ilk yakılan köy ünvanina sahiptir.



*******************



ÇOLÎGDEKÎ 1950 SEÇÎMLERÎ ÜZERÎNE KARERLÎ MEHMEDT EFENDÎNÎN NOTLARINDAN  DERLEDÎĞÎM BÎLGÎLER ÜZERÎNE KISA BÎR AÇIKLAMA ?


1950 seçimlerinde Çolig'de aday,adayları ve ittifaklar üzerine Karerli Mehmed Efendi'nin torunu bundan 10 yıl evvel bana bugüne kadar yayınlanmayan dedesinin notlarını gönderdi. Bu notlar arşivimde bugüne kadar yayınlanmadı.

Bu bilgiler çok değerli gördüğüm için hemşerilerim basta olmak üzere Kürd kamuoyuylada paylaşmak istiyorum. Bu bilgilerden hareketle 1950 seçimlerindeki kojüktürel durum başta olmak üzere ,sistemin bölge halkından olmayan ırkçı-şoven ve devşirme  kişileri aday göstermeleri, yerli adaylar arasında nifak çıkarma ve hatta hilleyi, şer yöntemleriyle yerli adayları nasıl derdest edildiklerini dönemin tanığı Karerli Mehmet Efendinin notlarında öğreneceksiniz.


 Ayrıca, dedesinin hatıratlar kitabı yayınlamadan evvel gönderdiği notlardan Mehmet Efendinin hikayesinide 10 yıl evvel kaleme almıştım.

Kitap yayınlandıktan sonra kaleme aldığım yazıda bana gönderilen notlardan bazı eksiklikler fark ettim.Hatta bu konuda epey tartışmalarda oldu. Örneğin Kürd tarihçi Mehmet Bayrakın Karerli Mehmet Efendinin kitabıyla ilgili eleştirileri dikkate değerdi.

 Bu bilgiler çok değerli gördüğüm için hemşerilerim basta olmak üzere Kürd kamuoyuylada paylaşmak istiyorum. Bu bilgilerden hareketle 1950 seçimlerindeki kojüktürel durum başta olmak üzere ,sistemin bölge halkından olmayan ırkçı-şoven ve devşirme  kişileri aday göstermeleri, yerli adaylar arasında nifak çıkarma ve hatta hilleyi, şer yöntemleriyle yerli adayları nasıl derdest edildiklerini göreceksiniz.



KARERLÎ MEHMED EFENDÎ'YE ATFEN 1950 ÇOLÎG SEÇÎMLERÎ ÜZERÎNE AKATARDIĞI BILGILERÎ SÎZINLE PAYLAŞIYORUM ?


-1946 yılında Elazziz'de bağımsız adaylığımı koymuş ve seçimi kaybetmiştim.
-1949 yılında biraderi Izzet Koçak'ın evinde , Şükrü Kocağı (Elazığlı ama Erzurum mebusu) ziyarete gitmiştim.
-Orada Bingöl Milletvekilli Feridun Fikri Düşünsel'e karşılaştım.
- Feridun Fikri bey seçmenlerin arasına gidip yeni seçime hazırlanma niyetindeymiş.
-Söz politikadan açılınca ; Feridun Fikri Bey bana "Mehmet Bey iyiki sen politikada değilsin"
 diyerek bir taraftan beni yoklamaya çalışırken, diğer taraftan  da böyle bir niyetim varsa caydırma
 yollarını arıyor gibiydi.

- "Baksana biz içine düştük bir daha da çıkamaz olduk " deyince ben ;
- Sizi zorlayan mı var ? Adaylığınızı koymazsanız iş biter.
- Öyle degil Mehmet Bey , memleketin bizim gibilerine ihtiyaci var.
- Hem sevgili kizim Sevinç'de okulunu bitiremedi.
- Hiç olmazsa o okulunu bitirinceye kadar bir defa daha seçilmek zorundayım.
- Desenize halka hizmetten ziyade,kızıniz için mebus olmak istiyorsunuz.
- Yılların mebusluğu ve bugüne dek edindiğiniz kariyer size ve kızınıza kafi gelmiyorsa; bir dört sene
  daha mebus kalmanızın egonuzu tatmin edecegini sanmiyorum.
- Ben sizin yerinizde olsam, adaylıktan vazgeçer ve nöbeti mebus olduğunuz beldenin gençlerine
  devreder ve bu hususuta gençliğe bir çıgır açarım.
  Deyince ? Feridun Fikri :
-Yoksa siz mi niyetlisiniz ?
- Neden olmasın, yoksa bana yakıştırmadınızmı mebusluğu ?
- Yakışmasına yakışır da ; biliyorsun bu politikadır .
- Senin ise gecmişin karanlık .
- Bu ara Türkiye'nin de durumu pek iç acıcı değil.
- Îşin içinde ölüm,sürgün,idam da var.
- Biliyorsun Hasan Hayri bu işi beceremedi de idam edildi.
- Geçmişin karanlıktır,demekteki kastınızı ögrenebilirmiyim.
- Ne demek istiyorsun,geçmişin karanlık demekle ?
- Hemen kızdım, sakın sözümü yanlış yorumlama.
- Bilirsin ki seni sever ve sayarım.... Türkiye bir dönüşüm içersinde.
- Herkes çıkarı istikametinde ülkeyi yönetme hevesine kapılmış.
- Bu siyasi kargaşanın sonunda ne olacagı belirsiz.
- Kardeşane duygularla senin bu ortamda politikaya karışmanı sakıncalı bulmaktayım.
- Geçmişin karanlıktır deyişime gelince ;
- Türk siyasi tarihinde Ismin Şeyh Said olaylarına karışmış.
- Önce idam , sonra da 101 sene mahkumiyeten kurtulmuş olmandadır.
- Yoksa sana karşı asla bir kastım ve bir art düşüncem olamaz.
- Af kanunu meclisiniz ve meclisteki sizler çıkartınız.
- Bu kanunla geçmişteki bütün olaylar unutulup, o defterler kapatılalı 23 sene oldu.
- Devletin unuttuğu bir konumu yeniden gündeme getirip, onu tehdit aracı olarak kullanmayı,kendine
  güveni olmayan,aczinin tutsağı olmuş politikacılar yapıp; haysiyeti pahasına da olsa yıllarca bu
  toplumun sırtında bir asalak olarak yasamlarını sürdürürler.

- Hasan Hayri gibi onuruna duşkunler ise, bir dilim ekmek ve bir damla kana tamah etmeden,temsil
  ettiği zümrenin katline fetva vermişlerin icraatlarına göz yumma zilletine düşmeden şehaddet
  şerbetini içerler.
- Devlet icratının yüz karası olarak gösterilen Şeyh Said olayı ise, basiretsiz politikacı ve onun
 şerikleinin esridir.
- Bunun şaibesini ise, bu memleketin varında kandan mamul harcı olan biz mağdurlarınıza mal
  edemesiniz.
-Şükrü Kocak beyin devreye girmesiyle , Feridun Fikri Beyle olan konuşmamız kesilmişti.
- Daha sonra izin isteyip kalkarken , Feridun Fikri Beye hitaben, politikada gözüm yok ama eve gider
  gitmez Bingöl kazalarına tel çekip, kendi bünyelerinde çıkaracakları adaylara oy vermelerini
  isteyecegim diyerek oradan ayrıldım.
-Ertesi gün, Bingöl ün il ve ilçe belediye reislerine, " Istek,acı ve ıstıraplarınızı içtenlikle dile   getirecek yegane ses , kendi sesinizdir.
- Bu sesin yurt sathında yankılanması ancak kendi aranızdan seçeceğiniz mebuslarla mümkündür. "
  mealinde birer tel çektim.
- Daha sonra edindiğim malumata göre Bingöl ve Genç ilçelerinden Burhaneddin Bilgin ile Said
  Göker,Kığı'dan M.Ali Turan adaylığını koyma hazırlığındaymış.
- Oğlum Alirıza'yı Genç'te Said Göker Ağa'ya göndererek Şeyh Burhaneddin Bey'le anlaşıp,
   yanlarına Kığı adayınıda aldıkları taktirde ancak seçimi kazanabileceklerini salık verdim.
- Alirıza döndüğünde Said Ağa ile Şeyh Burhaneddin Bilgin'in birbirilerine fedakarlık etmediklerini
  ,ikisinin birden seçime girmeye kararlı olduklarını duyunca , bizathi Genç'e gidip Said Göker'le
  görüştüm.
- Ne yazık ki o kararlıydı.
- Burhaneddin Bilgin ise önceden Bingöle gitmiş ve iki gün sonra  yapılacak aday tesbiti seçimi
  hazırlıklarına başlamış.
- Gerçekten iki gün sonra Bingöl'de toplanıp aday tesbiti seçimini yapacaklardı.
- Bizathi ertesi gün bende Bingöle gittim.
- Hiçbir mahalli aday yek diğerine fedakarlık etme niyetinde degillerdi.
- Deneme seçimi başlarken Feridun Bey bütün adayları ayrı ayrı ve biribirinden habersiz olarak
  görüp, onlara " Siz bu seçime girmezseniz ben sizi % 30'la merkezden gösteririrım" vaadinde
  bulunur.
- Seçim sonrası yanıma gelip durumu bana anlatan adaylara, Bingöl'ün iki milletvekili var . - Bunlardan biri hakkınızdan lehine fedakarlık ettiğiniz Feridun Fikri Bey .
- Ikincisi kim olacak ? Burhaneddin Bilgin mi ? Said Gölker mi ? , M. Ali Turan mi ? Yoksa Tahsin
  Banguoğlumu (Mekedon kökenli-TDK eski başkanı)?
  sizlerin hepinize aynı vaade bulunan Feridun Fikri Bey in hanginize verdiği söz doğru , deyince
  üçüde birbirilerinin yüzlerine bakarak, Vallahi sen doğrusun Efendi.
- Bu adam hepimiz kandırdı deyince ;kalktım ve hemen o anda adaylığımı ilan ettim.
- Ön seçimi kazanmış olmanın sevincesi içersinde hemen Ankara'ya hareket eden Feridun Fikri Beye,
  benim bağımsız olarak adaylığımı ilan ettiğim haberi Vali Naci Röllas tarafından kendilerine iletilir. - Bu kez Feridun Fikri seçimi kaybedeceğini anlayınca, yargıtay üyesi Mustafa Nuri Okcuoğlu'nun
  merkez kontenjanından adaylığını koydurtur.
- Biz seçim faaliyetindeyken, Vali Naci Röllas tüm ilçe ve köyleri dolaşarak , CHP den başkasına oy
  verdiğiniz taktirde Bingöl'ü yakıp yıkacağı tehdidinde bulunurken : öte taraftan da köy köy dolaşan
  jandarmalar Mehmet Efendi ve adamlarını firaridir diye, arıyoruz.
- Haklarında şikayet var diyiyorlarmış.
- Günlerden bir gün Sımhaçlı Reşit Beye konuk olmuştum.
- Haberci Valinin köye gelmekte olduğunu salık verince ; birden bire Reiit Beyin rengi değişmişti.
- O bana birşey diyemiyordu ama ben onun farkındaydım.
- Buna rağmen, Ağa ben kalkacağım ama Valiyle konuşmadan gitmeyeceğim dedim.
- Biraz sonra Vali Naci Röllas avaneleriyle pür azamet içeri girdi. Oturur oturmaz bana hitaben;

- Seçim nasıl gidiyor Mehmet Bey ?
- Rahat bırakırlarsa sonuçtan ümit varım.
- Neden rahat bırakmasınlar .
- Size kim mani olur ki ?
- Siz Beyefendi siz !
- Beni itham ettiginizin farkındamısınız ?
- Itham etmiyorum sadece gerçegi yüzünüze haykırıyorum.
- Seçim faliyetlerinin yoğunlaştığı bu ortamda sizi ; kar,kış ,çöl,çamur demeden at sırtında yollara
  düşürüp köy köy dolaştıran duygu seçim gayretkeşliği değil de nedir ?
- Unutma ki ben buranın valisiym.
- Il sınırları içersinde dolaşmam, vatandaşlarımla hemhal olmamdan tabi birşey olmaz.
- Bunun için izin alacak bir mercii de yoktur.
- Kaldi ki mevsim kışa doğru yönelmiş.
- Halkımızın bir sürü sıkıntıları mevcutur.
- Bunu mahallinde tesbit edip,gerekli tedbiri alma amacıyla dolaşmaktayım.
- Bizden yani yönetimden kuşkulanmanız seçiminize gölge düşürür.

- Gölgeniz zail olması mümkündür.
- Ama yoksa ve bir koyu lekeyi ortadan kaldırmak zordur.
- Bu tür seyhatler idarenin tarafsızlığına nakısa getirir.
- Halkı düşünmek ,onların ihtiyaçlarını  mahallinde tesbit edip, tedbir almak hem güzel hem de görevi
  asliyenizdir.
-Bundan ötürü sizi kutlamak lazım. Ama unutmayınki bu ortam o ortam değil.
-Yani zamanlamanız yanlıitır.
- Söylentilere göre siz başta olmak üzere mahiyetinizdeki tüm bürokratlar ,Nahiye
  müdürleri,kaymakam ve karakol kumandanları ve karakol jandarmaları guruplar halinde köy köy
  dolaşıp, özellikle bana oy verecekler üzerinde baskı kurup, halk partisine oy vermelerini , aksi halde
  partiden gayrisine oy kullanmış veya sandığında yabancı oy çıkmış köylerin boşaltılıp,halkının
  sürgüne gönderileceği tehdidinde bulunuyormusunuz.

- Hatta Karer'in Şirnan köyünde savurduğunuz bu tehditlere rağmen akrabalarımızdan Mehmet
  Efendi size , "Arzunuz bizce emirdir ama ,unutmayın ki Mehmet Efendi de bizim akrabamızdır.
- Ona oy vermemekle kendimizi inkar etmiş oluruz.
- Ben başkları gibi yalan söyliyemem, yarın harmanda dövüşeceğimize tarlada dövüşmeyi tercih
  ederim.
- Biz akrabamıza oy verecegiz.
- Teşriflerinizden ötürü ve hatırınız için Feridun Beye de bir kaç tane oy veriririz, deyince siz,  " Ya
  köyün tümünün oyunu benim isteğim doşrultusunda verirsiniz yahut ta vereceğiniz o bir kac oyu ............sokarsınız" diye galiz kelam kullanmışsınız.
- Jandarmalarınız her gittiği yerde beni ve kardeşlerimle, oğlum Alirıza yı aradıklarınızı,haklarında
  tutuklama müzekkeresi bulunduğu yolunda propaganda yapıyorlarmış.
- Bu tehditlerden ötürü aşiret arasına ikicilik soktun.
- Bizi birbirimizin aleyhinde çalışmaya zorladın.
- Yarın çıkacak olayların sebebi siz olacaksınız ki, o zaman ne partniz ve ne de Feridun Fikri Bey
  babanız sizi elimden kurtaramaz.
- Ben şimdi Karlıova ya gidip postanede karargah kuracağım ve tüm yaptıklarınızı,ilgililere
  duyurmakla kalmayıp,hakkınızda adli kavuşturma yapılmak üzere ilgililere ihbar ve şikayette
  bulunacağım, diyerek oradan kalkıp Karlıova ya doğru yola reva olduk.
- Biz Simhaçtan ayrıldıktan hemen sonra Vali de peşımizden Vilayete doğru gitti.

- Seçimler yapıldı  ve sonuçlar yerli adayların hepsi diskalifiye edildi.
-1950 seçimlerini yine Feridun Fikri Düşünsel ile Şadili aşiretinden olup koyu Kemalist ve
  bürokraside yargıtay üyeliğine kadar yükselen M.Nuri Okçuoğlu Bingölü olmayan iki kişi
  tarafından temsil edildi.

.********************+

- Feridun Fikri Düşünsel , Bingöl vilayet olduktan sonra tek partili dönemde CHP tarafından 4.dönem
  ha atama ,ha hile ve entrikalarla Bingöl mebusu olmuştur.
- Bingöl mebusu olmadan evvelde Dersim mebusluğu yapmıştır.
- Hile,entrika ve komplolarıyla meşhur bir siyasetçidir.
- Öz dayısı eski Dersim mebusu Lütfü Fikriye bile komplolar düzenleyerek yerine kendisi mebus
  olmayı başarmıştır.
- Dayısı onu okutan Fransaya eğtim için yollayıp sahip çıkan biriydi.
- Kemalist ve koyu Türkçü fikirleriyle bilinen biridir.
- Kızı Sevinç'te yıllarca CHP'de Kars mebusluğu yapmıştır.

-Feridun Fikri Düsünsel , 1923 yılındaDersim mebusu olmak için Seyyid Rızadan destek ister.
- Seyyid Riza tercihini Hasan Hayri'den yana koyar.
- Malumunuz Hasan Hayri 1925 Şeyh Said hareketinde  Lozan konferasına  çektiği
  telgraflardanTurk-Kürd kardeşliğinden dem vurarak, gerekse Atatürk isteğiyle Awrupaya mesaj
 vermek amacıyla Kürdlerin ulusal giysileri Şal u Şapık ile meclise gidip,konuşma yaparak  idam
 edilmiştir.
- Mahkeme sürecinde de yargıçlar kendisine yaptıği suclamalarda giydikleri Kürd ulusal giysileri ile
  neden bu meclis hem Kürdlerin, hemde tüürklerin demesi, idam sebebi olarak kayıtlara geçmiştir.


SONUÇ OLARAK,


- Çolig'de 1950 seçimlerinde yaşanan olaylar bana aktarılan bilgilere dokunmadan sizinle paylaştım. - - Bu bilgiler hem Türk siyaseti hemde Kürd coğrafyasında sistemin uygulamis olduklari politikalar açısından değerli olduğu için paylaştım.

Selam ve saygılarımla ,



                                                      ORHAN ZUEXPAYIC

















Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

@templatesyard